Μουσαφιραίοι στο Στεπαντσίκοβο

Το “Χωριό Στεπαντσίκοβο” αφηγείται ένα κωμικοτραγικό επεισόδιο που συμβαίνει σ’ ένα αγρόκτημα χαμένο μέσα στην απέραντη στέπα (και μέσα στη “θλίψη της Ρωσίας”). Σ’ ένα χώρο αποκομμένο από την Ιστορία, δηλαδή από κάθε ενδιαφέρον για τα δημόσια πράγματα που θα ιεραρχούσε τα ατομικά πάθη, μια σύναξη από αργόσχολους και παράσιτους συνωμοτεί πίσω από τη ράχη του γαιοκτήμονα που τους φιλοξενεί, ενός απόστρατου συνταγματάρχη με παιδική αθωότητα, για να τον εμποδίσει να παντρευτεί την κοπέλα που αγαπά. […] Η ιδέα να διασκευάσω για το θέατρο τη νουβέλα “Το χωριό Στεπαντσίκοβο” μου ήρθε από ένα τυχαίο περιστατικό τον Ιανουάριο του 1961. Είχα ήδη μια καλή γνωριμία με τα μεγάλα μυθιστορήματα του Ντοστογιέφσκι, και είχα εμπνευστεί από ένα κεφάλαιο των “Αδελφών Καραμαζώφ” το δράμα “Τα χέρια του ζωντανού Θεού”, που διδάχτηκε από το θίασο του Εθνικού Θεάτρου στα 1957. Όμως το “Χωριό Στεπαντσίκοβο” το αγνοούσα, καθώς είναι επισκιασμένο από τις τιτανικές δημιουργίες του Ντοστογιέφσκι. Χρειάστηκε να πέσω στην περικοπή όπου ο Τόμας Μανν χαρακτηρίζει το Φομά Φόμιτς ως νέο Ταρτούφο, ισάξιο του παλαιού, για να παρακινηθώ να διαβάσω το “Στεπαντσίκοβο” (στη γαλλική μετάφραση του Henri Mongault). Επιτέλους! Ένα έργο που ο πυρακτωμένος αγέρας του καίγει τη σάρκα… Έχουμε απαυδήσει από τη μετριότητα. Βαρεθήκαμε να βλέπουμε “στεφανωμένα με δάφνη ψωριασμένα κεφάλια”, καθώς λέει ο Ντοστογιέφσκι στους “Δαιμονισμένους”. Ας γυρίσουμε στους μυσταγωγούς! Μέσα σε εικοσιπέντε μέρες διασκεύασα τη νουβέλα του Ντοστογιέφσκι για το θέατρο, προσπαθώντας να μείνω πιστός στο γράμμα και στο πνεύμα της. Χρειάστηκε να συμπτύξω το χρόνο, τον τόπο και τη δράση μέσα στις τρεις καθιερωμένες ενότητες, και συνάμα ν’ αλαφρώσω την πλοκή από τα επεισόδια που δεν υπηρετούσαν τον καινούριο σκοπό του έργου.