Η ευρωπαϊκή σκέψη αρχίζει με τους αρχαίους Έλληνες. Στην εποχή τους χρονολογείται γενικά η διαμόρφωση ενός μοναδικού τρόπου σκέψης που για τον ευρωπαϊκό κόσμο έχει αναμφισβήτητα δεσμευτικό χαρακτήρα. Όταν μάλιστα με την προϋπόθεσή της ασκούμε επιστήμη ή φιλοσοφία, η σκέψη αυτή αποδεσμεύεται από κάθε σχετική ιστορική συνθήκη και σκοπεύει στο σταθερό και απόλυτο, στην αλήθεια. Ακριβέστερα: δεν σκοπεύει απλώς στην αλήθεια, αλλά και κατορθώνει να συλλάβει το σταθερό, το απόλυτο και το αληθινό. Ωστόσο η σκέψη αυτή σχηματίστηκε ιστορικά, και η λέξη «σχηματίστηκε» στην πραγματική της σημασία είναι πολύ πλουσιότερη από ό,τι συνήθως πιστεύεται. Επειδή είμαστε συνηθισμένοι να δεχόμαστε τη σκέψη αυτή υποχρεωτικά, την ταυτίζουμε κατά απλοϊκό και αυθόρμητο τρόπο με νοητικές διαδικασίες διαφορετικού τύπου. Έτσι, αν και η ολοένα αυξανόμενη κατανόηση του ιστορικού γίγνεσθαι στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα οδήγησε στην αναθεώρηση της ορθολογιστικής άποψης ότι το «πνεύμα» παραμένει αιώνια αμετάβλητο, οι δυσκολίες σχετικά με την κατανόηση της γένεσης της ελληνικής σκέψης εξακολουθούν να υφίστανται. Αυτό συμβαίνει γιατί οι μαρτυρίες του πρώιμου ελληνικού πολιτισμού κρίνονται με βάση τις δικές μας σύγχρονες αντιλήψεις. Έτσι επειδή η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, τα πρώτα έργα της ελληνικής παράδοσης, επικοινωνούν άμεσα με τον σύγχρονο αναγνώστη και τον συγκινούν βαθιά, παραβλέπεται εύκολα το γεγονός ότι στον Όμηρο όλα είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι στη δική μας εποχή.
Για να παρακολουθήσουμε την εξελικτική διαδικασία του πρώιμου ελληνικού πολιτισμού που οδηγεί ανοδικά προς την ευρωπαϊκή σκέψη πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη γένεση της σκέψης στον ελληνικό χώρο ως επανάσταση. Οι Έλληνες δεν πρόσθεσαν απλώς νέες περιοχές γνώσης (π.χ. επιστήμες, φιλοσοφία) με τη βοήθεια ενός ήδη δοσμένου πνευματικού εξοπλισμού, ούτε επέκτειναν παλαιές μεθόδους (π.χ. μια λογική διαδικασία), αλλά δημιούργησαν για πρώτη φορά αυτό που ονομάζουμε «σκέψη».
Η ανακάλυψη του δραστήριου ερευνητικού πνεύματος είναι δική τους προσφορά. Βάση αυτού του πνεύματος αποτελεί μια καινούρια αντίληψη του ανθρώπου για τον ίδιο του τον εαυτό.