Στο εισαγωγικό αυτό σημείωμα για έναν τόμο με θέμα την ελιά στην ανατολική Μεσόγειο δεν πρωτοτυπούμε αναπαράγοντας, ως σχεδόν αναγκαστική και επιβεβλημένη υπενθύμιση, τη στενή σχέση Μεσογείου και ελιάς, όπως διατυπώθηκε στην κλασική και μονότονα επαναλαμβανόμενη από τους μελετητές θέση του Μπροντέλ ότι τα όρια της Μεσογείου ταυτίζονται με τα όρια καλλιέργειας της ελιάς (olea europaea) ή ότι η Μεσόγειος ξεκινά από εκεί που φυτρώνουν οι πρώτες ελιές στον Βορρά και τελειώνει εκεί που αρχίζουν οι φοίνικες στην αφρικανική ήπειρο. Οι προτεινόμενες μάλιστα από τον ίδιο χαρτογραφήσεις της ελαιοκαλλιέργειας δεν ανταποκρίνονται επακριβώς στις αρχαίες και μεσαιωνικές πραγματικότητες, όταν γνωρίζομε ότι η ελιά καλλιεργούνταν ακόμη πιο βόρεια. Την ευδοκίμηση της ελιάς σε σχέση με τη θάλασσα και με το εύκρατο κλίμα και τη διαπίστωση ότι η ελιά δεν φύεται πέρα μιας απόστασης από την ακτή είχαν ήδη διατυπώσει διαφοροποιημένα οι παλαιοί, όπως λατίνοι αγρονόμοι (Columella, ν.8), αλλά και βυζαντινοί. Για παράδειγμα ο βυζαντινός Συμεών Σηθ (11ος αιώνας) διαπιστώνει ότι δεν φύονται ελιές σε απόσταση μεγαλύτερη των τριακοσίων σταδίων (περί τα 55 χλμ.) από τη θάλασσα: ελαίαι ου πλείω τριακοσίων σταδίων της θαλάττης πόρρωθεν γίνονται, και δια τούτο αι περαιτέρω του τοιούτου διαστήματος απέχουσαι της θαλάττης χώραι ελαίων απορούσιν.
Μια σχεδόν μοναδική, ελληνοκεντρική περίπτωση αποτελεί η προσέγγιση του μεσαίτατου (Ανατολικομεσογειακού) χώρου από τον αυτοκράτορα Θεόδωρο Δούκα Β' Λάσκαρη (13ος αιώνας) με τονισμένη αναφορά στην παρουσία της ελιάς στον εν λόγω χώρο. Σε μια προσπάθεια να εξισώσει τη Νίκαια της Βιθυνίας του καιρού του με την αρχαία Αθήνα, δύο φημισμένες πόλεις από παλιά για τη σχέση τους με τα γράμματα και την ελαιοκομία, χρησιμοποιεί στοιχεία γεωγραφικά για το μέσον των περάτων, όπου βρίσκονται και οι δύο πόλεις. Για τον μεσαίτατον αυτό χώρο των Ελλήνων που καλύπτεται από χιλιάδες ελαιώνες, χρησιμοποιεί τον όρο μέσον που υποδηλώνει, εκτός από το εύκρατο του κλίματος, και την ίδια τη Μεσόγειο, την από παλιά αποκαλούμενη καθ' ημάς θάλασσαν και μόνον έτσι γνωστή στον ελληνικό κόσμο, και αναφέρει χαρακτηριστικά τα εξής: "Όλες οι ελληνικές χώρες περιβάλλονται από θάλασσα κι όλες οι παραλίες έχουν άπειρους, δεκάδες χιλιάδες αγρούς που τα φύλλα των ελαιώνων τους είναι περισσότερα από την άμμο.